Valkuilen bij eigen gelden op een gemeenschappelijke rekening

Als u gehuwd bent onder een gemeenschapsstelsel, kan het al eens voorvallen dat eigen gelden gestort worden op een bankrekening met gemeenschapsgelden. Wanneer deze gelden vervolgens vermengd geraken, verliezen zij hun eigen karakter en maken deze oorspronkelijke eigen gelden deel uit van het gemeenschappelijk vermogen. Dit is niet altijd gewenst, maar hoe kan u dit vermijden?

Vermogensverschuivingen tussen het eigen en het gemeenschappelijk vermogen

In een gemeenschapsstelsel onderscheiden we drie vermogens: uw eigen vermogen, het eigen vermogen van uw partner en het gemeenschappelijk vermogen. Toch staat er geen betonnen muur tussen die vermogens: na verloop van tijd kunnen er, bewust of onbewust, verschuivingen gebeuren tussen die vermogens, waarbij een deel van het ene vermogen overgaat naar het andere vermogen.

Wanneer een eigen vermogen voordeel heeft getrokken uit het gemeenschappelijk vermogen of vice versa, zal het verrijkte vermogen een vergoeding verschuldigd zijn aan het verarmde vermogen. Deze vergoeding moet niet onmiddellijk worden afgerekend, maar pas bij ontbinding van het huwelijksstelsel, bijvoorbeeld bij overlijden van een partner of bij een echtscheiding.

Voorbeeld:

Een gezinswoning wordt aangekocht voor 300.000 euro. Mevrouw financiert 200.000 euro (2/3de van de prijs). Mevrouw en mijnheer samen financieren met het gemeenschappelijk vermogen de overige 100.000 euro, dus 1/3de.

Mevrouw financierde meer dan de helft van de gezinswoning met eigen gelden, waardoor deze woning wordt beschouwd als eigen vermogen van mevrouw. Een bedrag van 100.000 euro is verschoven van het gemeenschappelijk vermogen naar het eigen vermogen van mevrouw. Bij ontbinding van het stelsel is het eigen vermogen van mevrouw een vergoeding verschuldigd aan het gemeenschappelijk vermogen.

De vergoeding voor de vermogensverschuiving moet minsten even groot zijn als de waarde van het vermogen dat overging van het ene naar het andere vermogen. Wanneer de gelden gediend hebben voor het verkrijgen, in stand houden of verbeteren van een goed, zal ook rekening worden gehouden met de meerwaarde:

1. Als het goed nog aanwezig is in het vermogen dat een vergoeding moet betalen, dan wordt de vergoeding bepaald op basis van de waarde of de waardevermeerdering op het moment van de ontbinding.

In het voorbeeld:

Mijnheer komt te overlijden. De gezinswoning heeft op dat ogenblijk een waarde van 600.000 euro. De waarde is dus verdubbeld op het moment van de ontbinding van het stelsel. De vergoeding aan het gemeenschappelijk vermogen verdubbelt mee, en bedraagt dus 200.000 euro (of 2 x 100.000 euro).

2. Als het goed al vervreemd was (bijvoorbeeld door verkoop of schenking) op het moment van de ontbinding, dan wordt de vergoeding bepaald op basis van de waarde of de waardevermeerdering op de dag van de vervreemding.

In het voorbeeld:

De gezinswoning werd 7 jaar voor het overlijden van mijnheer verkocht voor 450.000 euro, dat is een meerwaarde van 50% of 150.000 euro. De vergoeding aan het gemeenschappelijk vermogen bedraagt dan 150.000 euro (of 1,5 x 100.000 euro).

3. Is het vervreemde goed vervangen door een ander goed, dan wordt de vergoeding geschat op basis van de waarde van dat nieuwe goed. 

In het voorbeeld:

De gezinswoning werd 7 jaar voor het overlijden van mijnheer verkocht voor 450.000 euro. Met de verkoopprijs werd een nieuwe gezinswoning aangekocht. Bij overlijden van mijnheer heeft deze woning een waarde van 600.000 euro. De waarde is dus verdubbeld op het moment van de ontbinding van het stelsel. De vergoeding aan het gemeenschappelijk vermogen bedraagt 200.000 euro (of 2 x 100.000 euro).  

Storting van eigen gelden op gemeenschappelijke rekening

Bent u gehuwd onder een gemeenschapsstelsel, dan is de kans groot dat u door uw eigen toedoen uw persoonlijke vermogen niet altijd gescheiden houdt van het gemeenschappelijk vermogen. Een storting van eigen gelden (bv. uit schenking of erfenis, maar ook na verkoop van een eigen goed) op een gemeenschappelijke rekening is immers snel gebeurd. Merk op dat het in feite irrelevant is of de rekening op eigen naam of op naam van beide echtgenoten staat. Er geldt een vermoeden van gemeenschap, maar dit kan wel weerlegd worden door het eigen karakter van de gelden te bewijzen.

Indien u niet kan bewijzen dat de gelden tot uw eigen vermogen behoren, zal bij ontbinding van het stelsel wel een vergoeding aan u verschuldigd zijn. Op het eerste zicht lijkt het dan ook niet zo problematisch als u het eigen karakter van de gelden niet kan bewijzen. De vermogensverschuiving wordt namelijk rechtgetrokken bij ontbinding van het stelsel. Toch kan dit nadelige gevolgen hebben:

• In de erfbelasting wordt er geen rekening gehouden met de vergoedingen. Voorbeeld: Een geldsom ten bedrage van 100.000 euro dat tot uw eigen vermogen behoorde, is na verloop van tijd gemeenschappelijk geworden. Uw partner komt te overlijden. Het gemeenschappelijk vermogen bedraagt op dat moment 500.000 euro. Een vergoeding van 100.000 euro vanuit het gemeenschappelijk vermogen is verschuldigd aan uw eigen vermogen, zodat de nettowaarde van het gemeenschappelijk vermogen 400.000 euro bedraagt. Voor de berekening van de erfbelasting wordt met deze vergoeding echter geen rekening gehouden, voor zover u gemeenschappelijke kinderen heeft. Fiscaal gezien zal het gemeenschappelijk vermogen een waarde hebben van 500.000 euro, waarvan 250.000 euro in de nalatenschap van uw partner valt. Indien u het eigen karakter van de gelden kon bewijzen, bedroeg de nalatenschap slechts 200.000 euro, met een lagere successiekost tot gevolg. Heeft u geen gemeenschappelijke kinderen, dan wordt er wel rekening gehouden met deze vergoeding.
• Indien u eigen investeringen wenst te (blijven) doen, is het van belang dat de eigen gelden niet gemeenschappelijk zijn geworden. Is dit toch het geval, dan zal het goed waarin wordt ge(her)investeerd tot het gemeenschappelijk vermogen behoren. U kan de gelden dan niet langer in eigen naam beleggen of investeren.

Opletten met vermenging!

Opdat eigen gelden hun eigen karakter zouden verliezen en als gemeenschappelijk worden beschouwd, moet er sprake zijn van een onomkeerbare vermenging met de gemeenschappelijke gelden. Dit is het geval wanneer de eigen gelden die op een rekening worden gestort waarop gemeenschappelijke gelden staan, niet langer individualiseerbaar zijn door verschillende transacties die hebben plaatsgevonden op die bankrekening. Wanneer u bijvoorbeeld de gelden stort op een rekening waarop tevens de lonen van de echtgenoten worden gestort en van waaruit u verschillende betalingen verricht met betrekking tot huishoudelijke kosten, is het eigen vermogen vermengd met het gemeenschappelijk vermogen.

Het louter storten van eigen gelden op een rekening met gemeenschapsgelden volstaat dus niet als bewijs dat er vermenging is opgetreden tussen deze eigen gelden en de gemeenschapsgelden. Het is bijgevolg perfect mogelijk dat eigen gelden op een rekening worden gestort waarop gemeenschapsgelden staan, zonder dat er sprake is van vermenging. Ook het loutere feit dat de (gemeenschappelijke) interesten van de eigen gelden op dezelfde rekening worden bijgeschreven, leidt niet tot vermenging.

Voorbeeld:

Mijnheer richtte als jongeman, voor het huwelijk, een vennootschap op. Vandaag is hij een gehuwd onder het gemeenschapsstelsel. Hij verkoopt de (persoonlijke) aandelen van de vennootschap en stort het geld uit de verkoop op een rekening op zijn eigen naam. Hij heeft immers plannen om binnenkort een eigen appartement als opbrengsteigendom te kopen.

Hypothese 1:

Mijnheer gebruikt deze eigen bankrekening ook voor de betaling van allerlei kosten van de kinderen. Hij laat ook zijn beroepsinkomsten op deze rekening storten. Door al deze transacties is er sprake van vermenging. De aankoop van een eigen appartement zal niet meer mogelijk zijn via deze rekening. Het appartement zal tot het gemeenschappelijk vermogen behoren.

Hypothese 2:

Mijnheer vindt een appartement kort na de verkoop van zijn vennootschap. Het geld uit de verkoop blijft onaangeroerd op de rekening tot het moment van de aankoop van het appartement. Er vinden ook geen noemenswaardige transacties plaats via deze bankrekening. In dit geval is er geen sprake van vermenging. Het geld op de rekening blijft tot het eigen vermogen van mijnheer behoren, waarna hij kan overgaan tot wederbelegging van zijn eigen gelden.  

Hoe vermenging van eigen en gemeenschappelijk vermogen voorkomen of genezen?

Het is dus van belang dat de gelden voldoende individualiseerbaar zijn en blijven, als u wil dat het geld als eigen vermogen wordt beschouwd. Als u uw eigen gelden stort op een rekening (op eigen naam) waar verder geen transacties op gebeuren, is er geen enkel probleem.

Indien er toch sprake is van vermenging, zal er wel nog een vergoeding verschuldigd zijn van het gemeenschappelijk vermogen aan uw eigen vermogen. Zoals gezegd, worden de vergoedingsrekeningen pas opgemaakt bij de ontbinding van het stelsel. U kan daar niet van afwijken, tenzij u in het huwelijkscontract een clausule laat opnemen die expliciet toelaat dat een specifieke vergoeding vervroegd wordt uitgekeerd. Op die manier krijgt u nu reeds uw eigen geld terug om een eigen investering of belegging te doen.

Besluit

Bent u gehuwd onder een gemeenschapsstelsel, dan kan het eigen vermogen, bewust of onbewust, verschuiven naar het gemeenschappelijk vermogen. U krijgt weliswaar een vergoeding, maar dat kan pas bij ontbinding van het stelstel. Enkel een clausule in het huwelijkscontract kan ervoor zorgen dat u in het geval van een vermogensverschuiving, de vergoeding al sneller kan ontvangen.