Dit betekent het nieuwe erfrecht en erfbelasting

1 september 2018 is reeds voorbij en daarmee zijn er ook heel wat nieuwe regels van kracht. Reeds vorig jaar werd de hervorming van het federale erfrecht gelanceerd. Echter, teneinde het nieuwe erfrecht voldoende onder de knie te hebben, werd voorzien dat het nieuwe erfrecht pas zal gelden voor de nalatenschappen die openvallen vanaf 1 september 2018.

Met het nieuwe erfrecht heeft ook de Vlaamse Regering deze zomer niet stilgezeten. Het Vlaams decreet van 6 juli 2018, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 27 juli, stevent af op een modernisering van de erf-en schenkbelasting. Ook deze wetgeving is in werking getreden per 1 september 2018.

We zetten voor u graag nog even de belangrijkste wijzigingen op een rij.

Erfrecht

Reserve

Kinderen treden op als reservataire erfgenamen en hebben volgens de wet recht op een bepaald deel van de nalatenschap van hun ouders. Op heden is de reserve van de kinderen bepaald in functie van het aantal kinderen. Indien u 1 kind nalaat, bedraagt de reserve de helft. Bij 2 kinderen is de reserve gelijk aan 2/3 samen. Bij 3 of meer kinderen is de reserve gelijk aan ¾.

Ingevolge de hervorming blijven de kinderen nog steeds optreden als reservataire erfgenamen, maar  wordt hun reserve beperkt tot de helft van de nalatenschap, ongeacht het aantal kinderen. Hierdoor verkrijgt de erflater meer flexibiliteit en beschikkingsvrijheid. Dit biedt onder andere meer perspectieven naar successieplanning voor nieuw samengestelde gezinnen.   

Ook ouders hebben in het huidig erfrecht een wettelijke reserve, indien de erflater overlijdt zonder kinderen. Iedere ouder heeft op heden recht op 1/4de van de nalatenschap. Vanaf 1 september is deze reserve afgeschaft en vervangen door een onderhoudsvordering indien de ouder op moment van overlijden behoeftig is. Let wel, dit betekent niet dat uw ouders niet meer kunnen erven, alleen is hun erfdeel niet langer onaantastbaar.

Erfovereenkomst

Sinds 1 september is het mogelijk om onder bepaalde voorwaarden erfovereenkomsten af te sluiten. Een erfovereenkomst is een interessante optie om familiale regelingen te treffen en eventuele conflicten tussen de erfgenamen later te vermijden.

Opvolgend vruchtgebruik voor de langstlevende

Het nieuwe erfrecht introduceert ook het concept van een wettelijk “opvolgend vruchtgebruik”. Het gaat om volgende situatie: Wanneer u een schenking aan uw kinderen heeft gedaan met voorbehoud van vruchtgebruik, dan dooft normaal het vruchtgebruik uit bij uw overlijden waardoor uw kinderen volle eigenaar worden van dat goed, zonder successierechten verschuldigd te zijn.

Het nieuwe erfrecht voorziet nu dat bij uw overlijden het vruchtgebruik automatisch zal terugvallen/aanwassen bij de langstlevende partner. Voorwaarde is wel dat u op moment van schenking reeds gehuwd of wettelijk samenwonend was. In het vakjargon spreekt men over ‘terugval van vruchtgebruik’ wanneer het eigen goed betreft, en over een ‘aanwas van vruchtgebruik’ wanneer een gemeenschappelijk goed het onderwerp is van de schenking.

Al snel rees dan ook de vraag of dit opvolgend vruchtgebruik voor de langstlevende onderhevig zou zijn aan erfbelasting. VLABEL heeft deze visie bevestigd. Er worden evenwel 4 uitzonderingen voorzien:

1. Wanneer de schenking betrekking heeft op de gezinswoning, dan geldt uiteraard nog steeds de gekende vrijstelling tussen huwelijkspartners en wettelijk samenwonenden.
2. De langstlevende partner kan er evenwel voor opteren om te verzaken aan dit vruchtgebruik. Hier is dan uiteraard geen erfbelasting verschuldigd door de langstlevende.
3. De erfbelasting wordt enkel geheven bij een opvolgend vruchtgebruik krachtens de wet. Met andere woorden, wanneer er een conventioneel beding van terugval voor het vruchtgebruik (van een eigen goed) ten voordele van de langstlevende partner wordt voorzien in de schenkingsakte, dan is deze terugval onderhevig aan schenkbelasting en niet aan erfbelasting. We merken op dat het conventioneel beding primeert boven het opvolgend vruchtgebruik. 
4. Wanneer echtgenoten samen een gemeenschappelijk goed schenken aan hun kinderen, met voorbehoud van vruchtgebruik en waarbij een conventioneel beding van aanwas werd voorzien in de schenkingsakte, dan is de aanwas van het vruchtgebruik bij de langstlevende niet belastbaar, noch in de erfbelasting noch in de schenkbelasting.  Indien er geen conventioneel beding van aanwas werd voorzien in de akte, dan zal het opvolgend vruchtgebruik gelden en zal er bijgevolg erfbelasting verschuldigd zijn.

Schenkingen: inbreng en inkorting

In principe wordt een schenking aan een kind beschouwd als “voorschot op erfenis”. Dit betekent dat alle kinderen uiteindelijk een gelijk deel zullen erven, maar dat de begiftigde dadelijk een goed in eigendom verkrijgt. Om deze gelijkheid te bewaren, worden geschonken goederen of een tegenwaarde ervan opnieuw in de nalatenschap ingebracht. Dit wordt ook de techniek van ‘inbreng’ genoemd. Op die manier kan er rekening gehouden met de gedane schenkingen bij de verdeling van de nalatenschap.

Daarnaast bestaat ook de techniek van ‘inkorting’. Wanneer een reservataire erfgenaam minder heeft verkregen dan zijn wettelijke reserve ingevolge de gedane schenkingen, dan kan deze erfgenaam de inkorting vragen. Dit betekent dat men schenkingen geheel of gedeeltelijk kan terugvorderen, opdat die erfgenaam toch zijn/haar reserve zou krijgen. 

In het oude erfrecht diende de schenking steeds ‘in natura’ te worden ingebracht. De hervorming schaft nu de inbreng en inkorting in natura af. Voortaan dient de inbreng en inkorting steeds in waarde te gebeuren. Dit betekent concreet dat de begiftigde het goed zelf kan behouden, en dat hij enkel een tegenwaarde zal moeten inbrengen of vergoeden.

Schenkingen: waardering  

Om schenkingen opnieuw in te brengen in de nalatenschap, is een waardering van de schenkingen noodzakelijk. In het huidig erfrecht wordt een schenking van roerende goederen gewaardeerd op de dag van schenking. Bij een onroerend goed geldt dan weer de waarde op moment van overlijden. Sedert 1 september zijn alle schenkingen, ongeacht roerend of onroerend, gewaardeerd op dag van de schenking, geïndexeerd tot de dag van het overlijden.

Bijvoorbeeld wanneer u uw kinderen op hun 20ste verjaardag elk een som van € 20.000 heeft geschonken, dan zullen zij volgens het nieuwe erfrecht niet gelijk behandeld zijn. Indien u hier niet mee akkoord, dient u maatregelen te treffen.

Erfbelasting

Langstlevende partner

Sedert 2007 geniet de langstlevende partner een vrijstelling van successierechten voor de gezinswoning. Zo wordt er vermeden dat men bij een overlijden de gezinswoning dient te verkopen om de successierechten te kunnen betalen en heeft de langstlevende toch nog woonzekerheid. Daarbovenop wordt nu ook de eerste schijf van € 50.000 roerend vermogen voor de langstlevende partner vrijgesteld. Dit betekent een concrete besparing van € 1.500.

Tarieven

De successietarieven in rechte lijn en tussen partners wijzigen niet, wel de tarieven voor andere erfgenamen. Hiermee wil de Vlaamse Regering tegemoetkomen aan de vele alleenstaanden zonder kinderen. Het betreft een verbetering, al wordt er nog steeds meer dan de helft van het vermogen aan de Staat overgedragen.  Ondanks de nieuwe verlaagde tarieven, blijft een schenking of een overdracht bij leven de meest aantrekkelijke successieplanning naar erfgenamen toe, buiten de rechte lijn.

De wijziging in de tarieven tussen broers en zussen ziet er als volgt uit:

Stelsel vanaf 1 september 2018

• € 0 – € 35.000€: 25%
• € 35.000€ – €75.000€: 30%
• > € 75.000€: 55%

De wijziging in de tarieven voor alle anderen (neven, nichten, tantes, nonkels...) ziet er als volgt uit:

Stelsel vanaf 1 september 2018

• € 0 – € 35.000€: 25%
• € 35.000€ – €75.000€: 45%
• > € 75.000€: 55%

Weeskinderen

Kinderen jonger dan 21 jaar die hun laatste ouder verliezen kunnen voortaan ook genieten van een vrijstelling van successierechten. De vrijstelling geldt zowel voor het verkregen aandeel in de gezinswoning waar de ouder gedomicilieerd was op moment van overlijden en voor € 75.000 roerend vermogen.

Erfenissprong of doorgeefschenking

Sinds 1 september is het mogelijk een erfenissprong of doorgeefschenking door te voeren naar de volgende generatie. Dit is een nieuwe interessante piste in kader van successieplanning. Wat houdt dit concreet in? Wanneer u een erfenis ontvangt van uw ouder en deze werd aan erfbelasting onderworpen, dan kan u beslissen om deze erfenis binnen het jaar geheel of deels door te geven (schenken) aan de volgende generatie zonder schenkbelasting verschuldigd te zijn.

Merk op, dit mag niet verward worden met het verwerpen van de nalatenschap met plaatsvervulling. Hierbij is het een alles-of-niets-verhaal, een gedeeltelijke verwerping is niet mogelijk. Indien u beslist om de erfenis van uw ouder te verwerpen, dan zal uw kind die erfenis ontvangen en aldus ook de nodige erfbelasting dienen te betalen.

Overgangsperiode

De nieuwe spelregels zijn ook van belang voor wie reeds schenkingen deed of een testament heeft opgesteld, maar overlijdt na 1 september 2018. Daarom werd er voorzien in een overgangsperiode waarbij men alsnog kan opteren voor het oude erfrecht voor de reeds gedane schenkingen en wilsbeschikkingen. Oorspronkelijk kon men een verklaring afleggen tot 31 augustus 2018, maar men krijgt nu meer tijd, namelijk tot 31 augustus 2019.

Wenst u graag meer informatie omtrent deze nieuwe spelregels of een successieplanning op maat, win dan advies in bij Strategica. Een financieel expert biedt antwoord op uw vragen en adviseert u op basis van uw persoonlijke situatie en doelstellingen. Of schrijf u in voor één van onze gratis voordrachten omtrent het Belgisch erfrecht.