De Nalatenschap aanvaarden (onder voorrecht van boedelbeschrijving) of verwerpen? Wat zijn de gevolgen?

Bij een overlijden heeft u als erfgenaam de keuze om de nalatenschap zuiver te aanvaarden, te aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving of te verwerpen. Deze keuze kan verstrekkende financiële gevolgen hebben, zodat deze niet ondoordacht mag worden gemaakt. Vermijd een financiële kater en informeer u goed over de gevolgen van elke keuze.

We illustreren dit aan de hand van een voorbeeld.

Jan, Eric en Mieke zijn de enige wettelijke erfgenamen van tante Anita die kinderloos is overleden. Hoewel het overlijden plots is gekomen en Jan zeer gesteld was op zijn tante Anita, prijst hij zich ook gelukkig met deze onverwachte financiële meevaller. Tante Anita woonde immers in een prachtige villa en liet het geld graag rollen. Het kan niet snel genoeg gaan voor Jan en hij laat zijn wil om de nalatenschap te aanvaarden in een akte opnemen bij zijn notaris.

Ook Eric kan wat extra centen gebruiken. Hij kende tante Anita echter niet zo heel goed en twijfelt of hij de nalatenschap wel zomaar zou aanvaarden. Hij besluit de verdere afwikkeling af te wachten vooraleer hij een keuze maakt. In tussentijd start hij, samen met Jan, alvast met de verkoop van de inboedel.

Mieke heeft, in tegenstelling tot Jan en Eric, haar tante Anita nooit ontmoet. Ze neemt het zekere voor het onzekere en besluit de nalatenschap te aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving.  

Wanneer alle activa en passiva van de nalatenschap op een rijtje worden gezet, blijkt dat tante Anita het geld iets te graag liet rollen. Zo graag zelfs dat haar schuldenberg € 20.000 méér bedraagt dan de waarde van al haar roerende en onroerende bezittingen samen. Welke gevolgen heeft dit nu voor Jan, Eric en Mieke?

Drie opties

1. Zuiver aanvaarden.

Door de nalatenschap zuiver te aanvaarden, verkrijgt de erfgenaam het eigendomsrecht over de nalatenschap. Dit betekent ook dat de erfgenaam gehouden is tot alle schulden van de nalatenschap, desnoods zelfs met zijn eigen vermogen.

De aanvaarding kan als volgt gebeuren:

• uitdrukkelijk: door in een authentieke of onderhandse akte te verklaren de hoedanigheid van erfgenaam te willen aannemen.
• stilzwijgend: wanneer de erfgenaam een daad verricht die noodzakelijk zijn bedoeling om te aanvaarden insluit en die hij slechts in zijn hoedanigheid van erfgenaam bevoegd zou zijn te verrichten. Zo wordt de verkoop van goederen behorende tot de nalatenschap aanzien als een daad van beschikking waaruit de stilzwijgende aanvaarding van de nalatenschap blijkt.  Daden die alleen dienen tot bewaring, toezicht of voorlopig beheer, zijn geen daden van aanvaarding van de nalatenschap.

In vele gevallen wordt de nalatenschap zuiver aanvaard omdat de vermogenstoestand van de overledene voldoende gekend is bij de erfgenamen. Indien dit niet het geval is, is het dus opletten geblazen!

In ons voorbeeld heeft niet alleen Jan, maar ook Eric de nalatenschap zuiver aanvaard, zij het stilzwijgend. Hoewel hij dacht nog geen keuze te hebben gemaakt, wordt hij door de verkoop van de inboedel beschouwd als zuiver aanvaardende erfgenaam. Hij zal, net zoals Jan, met zijn eigen vermogen moeten instaan voor de schulden van tante Anita.

2. Aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving

Wanneer een erfgenaam onzeker is of het actief van de nalatenschap groter is dan het passief, kan hij de nalatenschap aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Indien de schulden het actief van de nalatenschap overschrijden, zal de erfgenaam hier niet met zijn eigen vermogen voor moeten instaan.

De erfgenaam dient hiertoe een verklaring af te leggen bij de notaris die de aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving vastlegt in een authentieke akte. Deze aanvaarding wordt vervolgens geregistreerd in het centraal erfrechtregister, maar ook gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Vanaf deze publicatie beschikken de schuldeisers van de overledene over een termijn van 3 maanden om zich kenbaar te maken. De bevoorrechte schuldeisers zullen eerst worden betaald. Het eventuele saldo wordt verdeeld over de overige schuldeisers die zich tijdig hebben gemeld. Een schuldeiser die zich na 3 maanden meldt, kan enkel nog verhaal uitoefenen indien er nog voldoende actief aanwezig is.

De verklaring van de erfgenaam moet tevens worden voorafgegaan of gevolgd door een notariële boedelbeschrijving. Dit is een getrouwe en nauwkeurige inventaris van de goederen van de nalatenschap.

Voor Mieke betekent haar aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving een nuloperatie. Ze ontvangt geen erfgoederen, maar ze dient de financiële put die haar tante Anita achterliet niet op te vullen met haar eigen vermogen.

3. Verwerpen

Overstijgen de schulden het actief van de nalatenschap (= deficitaire nalatenschap) of wenst u omwille van een andere reden geen erfgenaam te zijn, dan kan u de nalatenschap verwerpen. U wordt geacht nooit erfgenaam te zijn geweest en kan dus geen aanspraak maken op de goederen van de nalatenschap. Tevens dient u niet in te staan voor de schulden van de nalatenschap en bent u vanzelfsprekend geen erfbelasting verschuldigd.

Om te verwerpen, dient u een verklaring af te leggen bij uw notaris, in een authentieke akte. De verwerping wordt vervolgens ook geregistreerd in het centraal erfrechtregister.  

Indien de nalatenschap deficitair is of wanneer het netto-actief van de nalatenschap kleiner is dan € 5.000, dan wordt de akte waarin de verwerping wordt verklaard, kosteloos verleden.

Onherroepelijke keuze

Eens u uw keuze heeft gemaakt, is deze in principe onherroepelijk. U kan hier met andere woorden niet meer op terugkomen.

Wanneer u heeft aanvaard onder voorrecht van boedelbeschrijving, heeft u wel nog de mogelijkheid om de nalatenschap zuiver te aanvaarden. Ook wie verworpen heeft, kan de nalatenschap nog aanvaarden indien de termijn waarbinnen de erfkeuze moet worden gemaakt (in principe 30 jaar) niet is verstreken én de nalatenschap in tussentijd niet door een andere erfgenaam is aanvaard.