Maximale bescherming voor de langstlevende partner

Na jaren lief en leed te hebben gedeeld, wilt u niet dat uw partner financieel in de kou komt te staan, mocht u komen te overlijden. Welke mate van bescherming geniet uw partner momenteel? Vindt u dit voldoende of wenst u een grotere bescherming voor uw geliefde te voorzien?

Zonder volledig te willen zijn, schetsen wij in dit artikel enkele mogelijkheden om uw partner beter te beschermen bij uw overlijden.

Schenkingen tussen echtgenoten

Voorbeeld. Benjamin is gehuwd met Caroline onder het stelsel van scheiding van goederen. Hij wil vermijden dat zijn echtgenote Caroline veel erfbelasting moet betalen bij zijn overlijden. Daarom besluit hij om zijn beleggingsportefeuille ter waarde van € 500.000 aan haar te schenken met voorbehoud van vruchtgebruik. Bij het overlijden van Benjamin zal de beleggingsportefeuille geen deel uitmaken van zijn nalatenschap, zodat er ook geen erfbelasting op moet betaald worden. Komt Caroline als eerste te overlijden, dan kan hij de schenking herroepen.

Zoals blijkt uit dit voorbeeld is de schenking tussen echtgenoten een uitstekend instrument om uw echtgenoot/echtgenote te beschermen en te behoeden voor een al te hoge successiekost. Door bepaalde modaliteiten, voorwaarden en lasten aan de schenking te koppelen, is het bovendien mogelijk om enige controle en inkomsten te behouden. 

Deze denkpiste is vooral interessant voor roerende goederen (aandelen, een effectenportefeuille, meubelen, een geldsom…). Het vlakke tarief van 3% in de schenkbelasting (schenkingsrechten) is in vele gevallen interessanter dan de opklimmende tarieven in de erfbelasting (3%-9%-27%). In bepaalde gevallen moet er zelfs geen schenkbelasting worden betaald, zoals bij een niet-geregistreerde hand- of bankgift. Let wel, indien u als schenker binnen de 3 jaar (in het Waals Gewest: 5 jaar) na deze hand- of bankgift komt te overlijden, zal er alsnog erfbelasting verschuldigd zijn.

Schenkingen tussen echtgenoten (buiten huwelijkscontract) hebben echter een streepje voor op andere schenkingen. Deze zijn namelijk altijd en zonder reden herroepbaar met terugwerkende kracht. Bij vooroverlijden van Caroline zal Benjamin door zijn herroeping geen erfbelasting moeten betalen op de beleggingsportefeuille die initieel aan hem toebehoorde. Uiteraard kan deze schenking ook herroepen worden in geval van echtscheiding.

Wettelijk of feitelijk samenwonende partners kunnen elkaar ook beschermen via een schenking, maar aangezien dergelijke schenkingen niet herroepbaar zijn (dus ook niet wanneer de relatie spaak loopt), komt dit veel minder vaak voor.  

Beding van aanwas

Voorbeeld. Bert en Evelien zijn wettelijk samenwonend en hebben 2 meerderjarige kinderen. Ze hebben een bloeiende motorzaak waarvan ze, via een vennootschap, elk voor de helft eigenaar zijn. Het is hun wens dat, bij overlijden van één van hen, de andere partner de zaak kan verderzetten zonder enige inmenging van de kinderen. Bert en Evelien hebben door een ruzie al jarenlang geen contact meer met hen. Ze besluiten een beding van aanwas met betrekking tot de aandelen af te sluiten. Hierbij wordt overeengekomen dat bij het overlijden van de eerststervende van hen, zijn of haar aandelenpakket in volle eigendom zal toekomen aan de langstlevende onder hen.   

Een beding van aanwas is een kanscontract dat kan worden afgesloten zowel tussen echtgenoten als tussen feitelijk of wettelijk samenwonende partners: elk van de partners staat zijn aandeel (bv. aandelen, beleggingsportefeuille, woning…) af aan de ander, onder de opschortende voorwaarde van zijn of haar vooroverlijden. Als tegenprestatie voor deze afstand verkrijgt elk van de partners een gelijke kans om het aandeel van de partner te verwerven indien hij of zij het langst leeft.

Op deze aanwas is - onder bepaalde voorwaarden - geen erfbelasting verschuldigd. Wanneer het beding van aanwas betrekking heeft op een onroerend goed, zal er bij het overlijden van de eerst stervende wel 10% verkooprecht verschuldigd zijn op de helft van de waarde van het onroerend goed. Hierdoor is een beding van aanwas voor de gezinswoning minder interessant vanuit fiscaal oogpunt. In dat geval misloopt u immers de tussen partners geldende vrijstelling in de erfbelasting. 

Een ander belangrijk voordeel is dat, bij overlijden van de eerst stervende, zijn aandeel in het goed niet in zijn/haar nalatenschap valt. De langstlevende dient hierdoor de soms onzekere afwikkeling van een nalatenschap niet af te wachten. Het goed zal ook niet mee in rekening worden gebracht om te bepalen of het reservataire erfdeel van de kinderen is aangetast.

Opdat het beding van aanwas geldig zou zijn, dienen wel enkele regels in acht te worden genomen. Zo kan het beding van aanwas enkel betrekking hebben op eigen goederen en dus niet op goederen die behoren tot de huwgemeenschap. Ook moet er sprake zijn van een gelijkwaardige inleg door de partners en een gelijkwaardige levensverwachting.

Keuzebeding

Voorbeeld. Tony en Cindy zijn gehuwd onder het wettelijk stelsel en hebben 2 kinderen. Hun gemeenschappelijk vermogen bestaat uit een gezinswoning, een appartement aan de kust en een beleggingsportefeuille. Bij overlijden van één van hen, verkrijgt de langstlevende de volle eigendom van de helft van het gemeenschappelijk vermogen en het vruchtgebruik op de wederhelft. Tony en Cindy zouden dit graag anders zien. Zij wensen dat de langstlevende de volle eigendom van de gezinswoning verkrijgt, zonder dat de kinderen hier al rechten in kunnen verwerven. Ze laten in hun huwelijkscontract een keuzebeding opnemen, zodat de langstlevende kan kiezen welke goederen uit de huwgemeenschap aan hem/haar zullen toekomen.

Indien u gehuwd bent onder een gemeenschapsstelsel, kunt u overwegen een keuzebeding toe te voegen aan uw huwelijksvoorwaarden. Bij overlijden van de eerststervende echtgenoot kan de langstlevende echtgenoot via het keuzebeding kiezen welk deel van het gemeenschappelijk vermogen hij/zij wenst te verkrijgen: het gehele vermogen in volle eigendom, of de helft in volle eigendom en de helft in vruchtgebruik, of bepaalde roerende en/of onroerende goederen, of een breukdeel hiervan, in volle eigendom en/of in vruchtgebruik of zelfs niets. Let wel op: sommige oudere keuzebedingen bieden slechts beperkte keuzemogelijkheden. 

De langstlevende partner zal na het eerste overlijden de mogelijkheid hebben om zijn/haar keuze te laten afhangen van o.a. de verschuldigde erfbelasting, financiële noden, leeftijd, gezondheidstoestand…

De wet bepaalt dat al hetgeen de langstlevende boven de helft van de huwgemeenschap verkrijgt, onderworpen zal zijn aan erfbelasting.

Voor de volledigheid geven we nog mee dat sinds 2018 ook in een stelsel van scheiding van goederen een keuzebeding (verblijvingsbeding) mogelijk is. Dit kan fiscaal ook bijzonder interessant zijn, in het bijzonder voor roerende goederen. We verwijzen hiervoor naar dit artikel.

Keuzelegaat

Voorbeeld. Nico en Barbara zijn feitelijk samenwonend en hebben 3 kinderen. Wanneer één van hen komt te overlijden, zal de langstlevende partner niets erven. De nalatenschap komt immers toe aan de 3 kinderen. Dit is echter niet naar de wens van Nico en Barbara. De langstlevende moet in de mogelijkheid zijn om uit de nalatenschap van de overleden partner de door hem/haar gewenste goederen te kiezen. Zowel Nico als Barbara maken een testament op met een keuzelegaat aan de partner.    

Zowel gehuwden als feitelijk of wettelijk samenwonenden kunnen hun partner beschermen via testament. Zo kan de testator zijn/haar partner aanduiden als algemene legataris (eventueel ten belope van het grootst beschikbaar deel) met het oog op een maximale bescherming. Dit is niet altijd wenselijk, gelet op de (mogelijk) hoge successiekost voor de langstlevende partner. Ook is dit weinig flexibel indien bepaalde goederen al aan de kinderen zouden mogen toekomen.

Een keuzelegaat kan deze flexibiliteit wel bieden. Het is dan immers niet de testator die bepaalt welke goederen zullen toekomen aan de langstlevende partner, maar de partner zelf. Zo kan bijvoorbeeld worden bepaald dat de langstlevende vrij kan kiezen welke goederen hij/zij uit de nalatenschap wenst te verkrijgen in volle eigendom of in vruchtgebruik, afhankelijk van wat voor hem/haar op dat moment het beste uitkomt. Ook in dit geval kan deze keuze worden gemaakt rekening houdend met de verschuldigde erfbelasting, financiële noden, leeftijd, gezondheidstoestand… op dat ogenblik.

In tegenstelling tot een keuzebeding opgenomen in het huwelijkscontract, is een testament met keuzelegaat steeds eenzijdig herroepbaar.

Bescherming op maat

Daarnaast bestaan nog andere beschermingsmogelijkheden ten aanzien van de langstlevende partner. Welk instrument of welke combinatie van planningstechnieken uw partner de meest passende bescherming biedt, hangt onder meer af van uw gezinssituatie, de samenstelling van uw vermogen en uw specifieke wensen.

Neem vrijblijvend contact op om na te gaan of u en uw partner voldoende beschermd zijn, mocht één van u komen te overlijden. Indien een bijsturing nodig blijkt, bieden we graag onze expertise aan om de meest geschikte oplossing uit te werken voor een bescherming naar uw wensen.

Tip: Neem deel aan één van onze infosessies over successieplanning.