Rentenieren in het buitenland: gevolgen voor uw erfopvolging?

Meer en meer Belgen brengen hun oude dag door in het buitenland. Vaak worden de koude en natte Belgische wintermaanden ingeruild voor het warme zuiden. Maar evengoed wordt er geopteerd voor een definitieve verhuis.

Zo'n verhuis naar het buitenland heeft echter ook gevolgen voor uw nalatenschap. Bij een overlijden in een EU-lidstaat (met uitzondering van Denemarken en Ierland), zal de regering opgenomen in de Europese Erfrechtverordening van toepassing zijn. Deze Erfrechtverordening biedt antwoord op de vraag: volgens welk recht zal mijn nalatenschap worden afgewikkeld: het Belgische of het buitenlandse erfrecht?

Gewone verblijfplaats

Ernest (Belg) en Annette (Duitse) besluiten België te verlaten en zich te vestigen in Portugal om te genieten van hun pensioen. Ze laten zich uitschrijven uit het bevolkingsregister van hun gemeente, verkopen hun huis in België en verhuizen naar hun nieuwe villa in de Algarve. Hoewel ze hun kinderen en kleinkinderen, die in België zijn gebleven, missen, hebben ze snel hun draai gevonden. Ze genieten van het warme weer, het goede leven en hun nieuwe vrienden. Drie jaar later overlijdt Ernest.

De Europese Erfrechtverordening bepaalt dat het erfrecht van het land waar de erflater op het moment van zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had, van toepassing zal zijn. Een definitie van de laatste gewone verblijfplaats ontbreekt in de verordening, maar het betreft de verblijfplaats waar de erflater een nauwe en duurzame band mee had. Dit is een feitenkwestie en hangt af van alle aspecten die het leven van de erflater in de jaren voor zijn overlijden hebben gekenmerkt, in het bijzonder hoe lang en hoe vaak de erflater in het land verbleef en de omstandigheden en de redenen voor het verblijf.

In ons voorbeeld zal de nalatenschap van Ernest vererven overeenkomstig het Portugese erfrecht, gezien hij zijn gewone verblijfplaats in Portugal had.

Maar het is niet altijd zo eenduidig.
Stel dat Ernest en Annette zich niet definitief hadden gevestigd in Portugal, maar om de zes maanden heen en weer pendelden tussen België en Portugal, in beide landen een leuke vriendenkring hadden en zowel in België als in Portugal roerende en onroerende goederen bezaten.

Het bepalen van de gewone verblijfplaats van Ernest is in dit geval complexer, aangezien hij afwisselend in België en Portugal woonde. Desgevallend zal ook de nationaliteit van Ernest in de weegschaal worden gelegd voor het bepalen van de gewone verblijfplaats. Indien hij in één van de landen al zijn voornaamste goederen had, kan dit ook in rekening worden gebracht bij de beoordeling van de feitelijke omstandigheden.

Uitzonderingen

Op de algemene regel van de laatste gewone verblijfplaats bestaan twee uitzonderingen:

1.  Als uit alle omstandigheden blijkt dat de erflater op het tijdstip van zijn overlijden een kennelijk nauwere band heeft met een ander land, dan zal het erfrecht van dat land van toepassing zijn. Ernest en Annette wonen in België, maar verblijven 2 maanden per jaar in hun vakantievilla in Portugal. Bij een auto-ongeluk in Lissabon raakt Ernest ernstig gewond. Na een maandenlang verblijf in een Portugees ziekenhuis overlijdt Ernest alsnog aan zijn verwondingen. Hoewel de gewone verblijfplaats van Ernest op het moment van zijn overlijden in Portugal was, mag men in dit geval aannemen dat Ernest een kennelijk nauwere band met België heeft. Zijn verblijf in Portugal was immers louter te wijten aan een onvoorziene en langdurige ziekenhuisopname als gevolg van een ernstig ongeval tijdens zijn vakantie.
2.  Het is tevens mogelijk af te wijken van het erfrecht van uw laatste gewone verblijfplaats door expliciet te kiezen voor het recht van uw nationaliteit. Deze rechtskeuze dient te worden opgenomen in uw testament. Personen met meerdere nationaliteiten kunnen het recht kiezen van een van de landen waarvan zij op het tijdstip van de rechtskeuze de nationaliteit bezitten. Let wel, wanneer de erflater een rechtskeuze heeft gedaan, kan hier niet van worden afgeweken door aan te tonen dat de erflater een kennelijk nauwere band had met een ander land. De rechtskeuze moet dus gerespecteerd worden.

Om te vermijden dat (mogelijks) het Portugese erfrecht van toepassing zou zijn en zijn kinderen met dit vreemde recht zouden worden geconfronteerd, kan Ernest ervoor opteren om in zijn testament rechtskeuze te doen voor het Belgische erfrecht. Annette kan ook een rechtskeuze maken in haar testament, maar zij kan niet opteren voor het Belgische erfrecht. Gezien haar Duitse nationaliteit kan zij enkel opteren voor het Duitse erfrecht.

Afhankelijk van de omstandigheden kan uw verblijf in het buitenland een invloed hebben op het toepasselijk erfrecht bij uw overlijden. Aarzel niet om ons te contacteren indien u meer informatie wenst over dit onderwerp of met vragen zit omtrent het regelen van uw nalatenschap.