Een gemeenschappelijke rekening: opgelet voor dubbele erfbelasting!

Na het overlijden van een echtgenoot blijven de gemeenschappelijke rekeningen vaak op naam van de langstlevende echtgenoot staan, ook wanneer de kinderen op een deel van de tegoeden reeds erfbelasting hebben betaald. Door deze rekeningen niet te verdelen, bestaat echter het risico dat de kinderen bij overlijden van de langstlevende echtgenoot op hetzelfde deel nogmaals erfbelasting moeten betalen. De Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) bepaalt in standpunt nr. 21039 hoe je deze dubbele belasting kan vermijden.

Dubbele erfbelasting?

Wanneer echtgenoten gehuwd zijn onder een gemeenschapsstelsel, zal bij overlijden van één van hen het gemeenschappelijk vermogen in principe worden verdeeld bij helften. De ene helft behoort in volle eigendom toe aan de langstlevende, de andere helft valt in de nalatenschap van de eerststervende. Op basis van het wettelijk erfrecht verkrijgt de langstlevende echtgenoot vervolgens het vruchtgebruik van deze helft en de kinderen de blote eigendom. Zowel de langstlevende echtgenoot als de kinderen betalen erfbelasting op hetgeen zij verkrijgen uit de nalatenschap.

In de praktijk worden de gemeenschappelijke bankrekeningen vaak niet verdeeld en op naam van de langstlevende echtgenoot geplaatst. Bij overlijden van de langstlevende zullen deze rekeningen voor hun geheel moeten worden aangegeven. Hierdoor zullen de kinderen opnieuw erfbelasting verschuldigd zijn op tegoeden waarvan ze reeds eigenaar waren en waarop ze ook erfbelasting hadden betaald.

Voorbeeld:

Vader (58 jaar) en moeder (57 jaar) zijn gehuwd onder het wettelijk stelsel (zonder huwelijkscontract) en hebben een gemeenschappelijke bankrekening met een waarde van € 100.000. Vader overlijdt. Moeder behoudt haar helft van de gemeenschappelijke rekening. De resterende helft valt in de nalatenschap, zijnde € 50.000. Op het vruchtgebruik van deze helft (= € 22.000) zal moeder erfbelasting verschuldigd zijn, de kinderen zijn erfbelasting verschuldigd op de blote eigendom (= € 28.000).

De gemeenschappelijke bankrekening wordt echter niet verdeeld, maar op naam van moeder geplaatst. Bij later overlijden van moeder valt de rekening met een waarde van € 100.000 in haar nalatenschap. Hierdoor zijn de kinderen nogmaals erfbelasting verschuldigd op een deel van de banktegoeden waar zij reeds erfbelasting hebben op betaald.

Hoe te vermijden:

Om deze dubbele belasting te vermijden, dient volgens Vlabel in eerste instantie te worden aangetoond dat de rekeningen niet werden verdeeld, bv. aan de hand van bankrekeninguittreksels waaruit geen verdeling blijkt.

Indien de rekeningen niet werden verdeeld, maar de financiële tegoeden zijn nog individualiseerbaar (= nog traceerbaar, ook wanneer deze bv. werden herbelegd), dan zal de helft van de oorspronkelijke rekeningen niet meer worden belast. De kinderen beschikken in dit geval over een zakelijke vordering. In de aangifte van de langstlevende echtgenoot zal deze vordering, met een waarde gelijk aan de helft van het tegoed van de rekeningen bij het eerste overlijden, in min worden opgenomen onder de rubriek ‘actief van de nalatenschap’.

Indien de financiële tegoeden niet meer individualiseerbaar zijn, wordt er een onderscheid gemaakt tussen overlijdens die hebben plaatsgevonden vóór of na 1 september 2021.

Voor overlijdens vóór 1 september 2021, hebben de kinderen een persoonlijke vordering op de nalatenschap. Deze wordt opgenomen onder het passief van de nalatenschap.

Vindt het overlijden van de langstlevende plaats na 1 september 2021 én er zijn nog voldoende financiële tegoeden aanwezig, dan beschikken de kinderen over een zakelijke vordering die in min mag worden gebracht onder de rubriek ‘actief van de nalatenschap’. Indien er onvoldoende financiële tegoeden aanwezig zijn, dan beschikken de kinderen over een persoonlijke vordering die wordt opgenomen onder het passief van de nalatenschap.

Conclusie

Het zal dus van belang zijn om bij het overlijden van de langstlevende te kunnen aantonen dat de banktegoeden niet werden verdeeld. Het bijhouden van de rekeninguittreksels zal hierbij cruciaal zijn. Afhankelijk van de situatie, kan de vordering van de kinderen in min worden gebracht onder het actief van de nalatenschap of kan deze als passief van de nalatenschap worden aangegeven. Zodoende wordt een dubbele belasting vermeden.