Schenken met voorwaarden, het is mogelijk!

U overweegt om uw kinderen of kleinkinderen een (financieel) duwtje in de rug te geven? Of u wenst uw vermogen al (deels) over te dragen naar de volgende generatie in kader van successieplanning? Maar toch wenst u nog een zekere vorm van controle of inkomsten te behouden?  Hieronder bieden wij een niet-limitatieve lijst van enkele clausules die u aan een schenking kan koppelen.

1. Voorschot op erfenis of buiten erfdeel

Wenst u uw kinderen gelijk te behandelen, dan gebeurt een schenking best als voorschot op erfenis. Uw kinderen zullen uiteindelijk allen een gelijk deel erven, maar de begiftigde krijgt dadelijk een bepaald goed in eigendom. Wenst u één van uw kinderen te bevoordelen, dan schenkt u best buiten erfdeel.

Wanneer u schenkt aan andere erfgenamen dan wordt niet langer vermoed dat u de bedoeling heeft om de gelijkheid tussen de erfgenamen te behouden (buiten erfdeel). 

2. Schenking met voorbehoud van vruchtgebruik

Schenkt u de volle eigendom, dan mag de begiftigde vrij beschikken over de geschonken goederen. Wenst u echter nog controle en inkomsten te behouden, dan kan u gaan schenken met voorbehoud van vruchtgebruik. Denk maar aan volgende situaties. De overdracht van een familiale onderneming aan de volgende generatie waarbij u nog even het zeggenschap wenst te behouden, de overdracht van een beleggingsvastgoed waarbij u de huurinkomsten nog wenst te genieten.

Let op, wanneer u wenst te schenken met voorbehoud van vruchtgebruik (zowel roerende als onroerende goederen), kan u dit niet onderhands doen. Een notariële akte is hierbij vereist.

Wanneer u een schenking aan uw kinderen heeft gedaan met voorbehoud van vruchtgebruik, dan dooft in principe het vruchtgebruik uit bij uw overlijden waardoor uw kinderen volle eigenaar worden van dat goed, zonder successierechten verschuldigd te zijn. Met de invoering van het nieuwe erfrecht in 2018 werd echter een wettelijk opvolgend vruchtgebruik geïntroduceerd. Bij het overlijden van de schenker zal het vruchtgebruik automatisch aanwassen/terugvallen bij de langstlevende partner, op voorwaarde dat u op het moment van schenking gehuwd of wettelijk samenwonend was. Of dit opvolgend vruchtgebruik onderhevig is aan erfbelasting of schenkbelasting, werd reeds in een vorig artikel aangehaald.  

3. Beding van terugkeer

Wat als de begiftigde voor u komt te overlijden? Hierop kan u anticiperen door een beding van terugkeer te koppelen aan uw schenking. Ingevolge het beding van terugkeer zullen de geschonken goederen terugkeren naar het vermogen van de schenker, zonder successierechten verschuldigd te zijn. Alsof de schenking nooit heeft plaatsgevonden. Hier heeft u een zekere flexibiliteit om het beding van terugkeer te formuleren: het beding kan optioneel zijn, het beding enkel laten gelden wanneer de begiftigde geen afstammelingen nalaat…  

Vanaf 1 januari 2023 treedt het nieuw verbintenissenrecht in werking en zal van toepassing zijn op de overeenkomsten die na deze datum zullen worden gesloten. Op heden geldt er een terugwerkende kracht, tenzij het tegendeel wordt bedongen. Vanaf 1 januari wordt het principe omgekeerd en zal de terugwerkende kracht uitdrukkelijk moeten bedongen worden.

4. Uitsluiting in de huwgemeenschap

U wenst te vermijden dat uw schoonkinderen aanspraak kunnen maken op de geschonken goederen bij een eventuele echtscheiding of een overlijden? In dat geval is het aangewezen een uitsluitingsclausule te koppelen aan de schenking. Bij een uitsluitingsclausule mag de begiftigde het geschonken goed niet inbrengen in een onverdeeldheid of in een huwgemeenschap, behoudens een voorafgaandelijke en schriftelijke toestemming van de schenker. Vaak komt deze clausule te vervallen bij het overlijden van de schenker.

Bij een gemeenschapsstelsel vallen in principe ook de vruchten of inkomsten van eigen goederen in de huwgemeenschap. De uitsluitingsclausule kan - indien gewenst - ook uitgebreid worden tot de vruchten van de geschonken goederen.

5. Last van lijfrente

Indien u zich wenst te verzekeren van een periodiek inkomen, kan u aan de begiftigde de last opleggen om aan u jaarlijks een rente te betalen. Het is aan te raden deze rentelast redelijk te houden (bv. maximaal 4%) en dat de betaalde bedragen de grens van 50% van de waarde van de geschonken goederen niet mogen overschrijden. Er kan worden bepaald dat de lijfrente optioneel is, op die manier kan de schenker de gelden opvragen voor zover nodig. Men kan ook bepalen dat de begiftigden na het overlijden van de eerste schenker de volledige lijfrente moeten doorbetalen aan de langstlevende schenker (i.p.v. de helft). Op deze aanwas is wel erfbelasting verschuldigd indien de echtgenoten gehuwd zijn onder een gemeenschapsstelsel. Voor echtgenoten gehuwd onder een stelsel van zuivere scheiding van goederen bestaat deze taxatie niet.

6. Verbod tot vervreemding

Om het voorbehoud van vruchtgebruik in de praktijk te kunnen uitoefenen, is het vaak wenselijk te bepalen dat de begiftigden de verkregen blote eigendom niet kunnen vervreemden. U kan daarom een vervreemdingsverbod koppelen aan de schenking, waarbij wordt bepaald dat de begiftigde het geschonken goed niet mag vervreemden, behoudens voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de schenker.

Dit verbod wordt in de rechtspraak als geldig aanvaard wanneer deze beperkt is in tijd. Met andere woorden, een vervreemdingsverbod komt hoe dan ook te vervallen bij het overlijden van de schenker. Bovendien is dergelijk verbod slechts toegelaten indien het een rechtmatig belang dient.

7. Zaakvervanging

Zaakvervanging of zakelijke subrogatie houdt in dat alle bepalingen en modaliteiten, voorzien in de schenkingsakte of begeleidende brieven, ook van toepassing zijn op de goederen die bij wijze van zaakvervanging of (her)belegging, in de plaats van de geschonken goederen zijn gekomen.

8. Ontbindende voorwaarde

U kan tevens bepalen dat een schenking retroactief wordt ontbonden en geacht wordt nooit te hebben bestaan, indien één van volgende feiten aan de hand van objectieve vaststellingen zich voordoet :

• De begiftigde heeft het voorwerp uitgemaakt van een strafrechtelijke veroordeling,
• De begiftigde neemt regelmatig verdovende middelen,
• De begiftigde is alcoholverslaafd,
• De begiftigde maakt deel uit van een sekte,
• De begiftigde stelt handelingen die niet stroken met de goede zeden en/of ingaan tegen de openbare orde.
• …

Conclusie

Wenst u graag meer informatie omtrent een familiale overdracht of een successieplanning op maat, vraag dan gerust raad bij Strategica. Een financieel expert biedt antwoord op uw vragen en adviseert u op basis van uw persoonlijke situatie en doelstellingen. Of schrijf u in voor één van onze gratis voordrachten omtrent het Belgisch erfrecht.

Heeft u hieromtrent nog vragen ? Aarzel dan niet uw strategisch adviseur te contacteren.