Successieplanning: Huwelijksovereenkomst vs de Vlaamse erfbelasting

Een huwelijksovereenkomst moet in de eerste plaats beantwoorden aan de inhoudelijke wensen van de echtgenoten. Dat het huwelijksstelsel of een bepaalde clausule ervan fiscaal niet de meest interessante optie is voor de successieplanning, is voor sommigen dan ook van weinig belang. Wie over een zeker vermogen beschikt, laat zijn keuze echter vaak ook afhangen van de fiscale gevolgen bij overlijden. Een huwelijkscontract kan immers voor- of nadelig zijn op het vlak van erfbelasting.

De wetgever en de fiscus zitten echter ook niet stil. Sommige clausules die vroeger fiscaal interessant waren voor uw vermogensplan en nalatenschap, zijn dit vandaag de dag niet meer. Anderzijds zijn er nieuwe fiscaal interessante mogelijkheden bijgekomen. Het is dan ook aangewezen om uw huwelijksovereenkomst op regelmatige basis te evalueren. 

Fiscaal niet langer interessant:

1. Verblijvingsbeding (“langst leeft, al heeft”)

Echtgenoten die gehuwd zijn onder een gemeenschapsstelsel, kunnen laten vastleggen dat bij het eerste overlijden de huwgemeenschap integraal toekomt aan de overlevende echtgenoot. Deze wordt zo financieel beter beschermd. Er zit echter een fiscaal addertje onder het gras. Ten opzichte van een wettelijke verdeling bij helften, zal de erfbelasting over beide overlijdens heen vaak 2 à 3 keer zoveel bedragen.

2. Verblijvingsbedingen onder last

Ook bij een verblijvingsbeding onder last komt het gemeenschappelijk vermogen volledig toe aan de langstlevende echtgenoot. De langstlevende moet in dit geval echter aan de nalatenschap van de eerst stervende een bedrag betalen dat overeenkomt met de waarde van de nettohelft van deze gemeenschap. Dit bedrag moet doorgaans echter niet betaald worden tijdens het leven van de langstlevende. Deze clausule was op zeker ogenblik populair om fiscale redenen. De langstlevende kon zo immers de volledige huwgemeenschap krijgen, terwijl de fiscale kost ongeveer dezelfde bleef als bij een wettelijke verdeling. Door een ingreep van de decreetgever is dit beding echter niet meer fiscaal interessant.

3. Verrekenbeding

Echtgenoten die gehuwd zijn onder het stelsel van scheiding van goederen kunnen in hun huwelijksovereenkomst een verrekenbeding opnemen. De ene echtgenoot krijgt dan een vordering op de andere echtgenoot (of op zijn/haar nalatenschap) wanneer het huwelijk ontbonden wordt door echtscheiding of overlijden. Verrekenbedingen werden geregeld opgenomen in huwelijkscontracten. Sinds 2018 is deze mogelijkheid ook wettelijk geregeld in het Burgerlijk Wetboek. Een verrekenbeding is, net zoals een verblijvingsbeding onder last, echter fiscaal niet meer interessant naar aanleiding van een decreet van 8 december 2017. Dit komt het succes van verrekenbedingen niet bepaald ten goede.

Wel fiscaal interessant:

1. Keuzebeding

Een keuzebeding biedt de langstlevende echtgenoot de mogelijkheid om, na het overlijden van de echtgenoot die eerst sterft, te kiezen welke goederen hij/zij van de huwgemeenschap naar zich wil toetrekken. De langstlevende kan op dat ogenblik kiezen welke optie hij/zij verkiest. Zo kan deze rekening houden met de situatie op dat ogenblik en met de fiscale gevolgen. Stel dat er een geschil is met één van de kinderen, dan kan de langstlevende nog steeds kiezen voor de volledige huwgemeenschap in volle eigendom (‘langst leeft, al heeft’). 

Keuzebedingen zijn overigens geëvolueerd in de loop der jaren. Indien u nog een oude versie heeft met beperkte mogelijkheden, kan het interessant zijn om het beding uit te breiden.

2. Beperkte gemeenschap

Bij het stelsel van scheiding van goederen kan u ervoor opteren om een beperkte gemeenschap tot stand te brengen. U kan dan zelf bepalen welke goederen die gemeenschap omvat. Vaak gaat het over de gezinswoning. 

Het is ook mogelijk om hieraan een keuzebeding te verbinden. Zo kan de langstlevende echtgenoot desgewenst de volledige gezinswoning kiezen, die dan volledig vrijgesteld wordt van erfbelasting.

3. Verblijvingsbeding voor onverdeelde goederen en/of toekenningsbeding voor eigen goederen

Sinds 1 september 2018 kunnen echtgenoten die gehuwd zijn onder het stelsel van scheiding van goederen een verblijvingsbeding voor de onverdeelde goederen en een toekenningsbeding voor de eigen goederen toevoegen. De langstlevende echtgenoot verkrijgt dan deze goederen in volle eigendom. Die bedingen kunnen ook als een optie worden opgenomen. 

De Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) heeft in een aantal voorafgaande beslissingen (rulings) beslist dat roerende goederen op die manier zonder erf- of schenkbelasting kunnen toekomen aan de langstlevende echtgenoot. De onroerende goederen zullen zo met toepassing van verdeel- of verkooprecht toekomen aan de langstlevende. Vlabel oordeelde in een aantal beslissingen echter wel dat er sprake is van fiscaal misbruik. In dat geval zal toch erfbelasting worden geheven. Het is dus aan te raden om steeds een voorafgaande beslissing te vragen om zekerheid te krijgen over de fiscale behandeling.

Evalueer uw huwelijksovereenkomst en ga voor een doordacht successieplan

Door juridische en fiscale evoluties enerzijds en wijzigingen in uw persoonlijke situatie anderzijds, is het aangewezen om geregeld uw huwelijksovereenkomst tegen het licht te houden. In onderling akkoord kunnen echtgenoten steeds wijzigingen doorvoeren. 

Een huwelijksovereenkomst is slechts één van de mogelijke instrumenten in het kader van successieplanning. U gaat best na of het voor u beter is om bepaalde planningstechnieken al dan niet met elkaar te combineren. En om een totaaloverzicht te krijgen, raden we u aan om u te laten bijstaan door onze financiële experten, die uw totale financiële en fiscale situatie in kaart brengen. Dit is de eerste stap naar een weloverwogen financieel plan, waar doordachte successieplanning onlosmakelijk deel van uitmaakt.

Contacteer ons voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek of neem deel aan een gratis infosessie in uw buurt.